Is het: ‘Eerste-Kamerdebat’ of ‘Eerste-Kamer-debat’ of misschien ‘EersteKamerdebat’? Of nog anders? Waar komt dat streepje nou precies? Het is een lastige kwestie in het Nederlands en het gaat vaak fout in teksten.
Dat ‘streepje’ heet een ‘koppelteken’. Het woord zegt het al: het koppelteken koppelt woorden aan elkaar. (Er zijn ook gedachtestreepjes en aandachtsstreepjes, maar daar gaat het hier niet over.) Welke woorden koppelt het koppelteken aan elkaar? Daarvoor moeten we even een stukje grammatica doen.
Het koppelteken is alleen aan de orde bij de zogenoemde samenstelling. Dat zijn twee of meer woorden die samen één woord vormen (boeken + kast; bureau + stoel). Heel normaal in taal. Het punt is: iemand heeft ooit bedacht dat wij in het Nederlands samenstellingen aan elkaar schrijven. Dus het is bijvoorbeeld: boekjaar, computerprogramma, jaarplan, rekeninghouder, langetermijnplanning enzovoort. Het Engels doet dit juist niet! De spellingcontrole van Word trouwens ook niet … Die volgt helaas de Engelse regels en doet het dus fout. Het is in het Nederlands ‘businesscase’, maar de spellingcontrole wil dat je ‘business case’ (Engels) schrijft. Dat is natuurlijk verwarrend.
Dat aan elkaar schrijven in een samenstelling kan niet altijd, omdat het dan onleesbaar wordt. Bijvoorbeeld bij een afkorting: AI + toepassing of NS + staking. Aan elkaar kan ook niet als het eerste woord op een klinker eindigt en het tweede woord ermee begint: fusie + overeenkomst, politie + eenheid. Een derde voorbeeld zijn dit soort woorden: Noord + Brabant, Zuid + Amerika (tweede woord heeft een hoofdletter). Tot slot de volgende samenstellingen: buy + out, check + in, push + up (samenstelling van Engels woord met een voorzetsel). En einde grammatica. 🙂
In dit soort gevallen moet je dat koppelteken gebruiken – waar aan elkaar schrijven in een samenstelling niet gaat! Het is dus: AI-toepassing, NS-staking, fusie-overeenkomst, politie-eenheid, Noord-Brabant, Zuid-Amerika, buy-out, check-in, push-up.
Het koppelteken hoort niet hier: CDA’er, geëxploiteerd (dit zijn namelijk niet twee aparte woorden telkens), Rode Kruispost, Eerste Kamerdebat (hier stond voor 1995 wel een koppelteken, maar dat is afgeschaft). Het koppelteken hoort exclusief bij de samenstelling en wordt verder niet gebruikt.
Samengevat: is het woord een samenstelling? Dan moeten we het volgens de regels van het Nederlands aan elkaar schrijven. Kan dat niet? Dan halen we het koppelteken van stal. Negeer daarbij vooral je Word-spellingcontrole, want die kent deze regel helaas totaal niet. De officiële spelling checken? Zie: woordenlijst.org. De officiële regels voor de samenstelling nalezen? Zie: https://woordenlijst.org/zoeken/?leidraad=6&show=samenstelling
